Choroba refluksowa przełyku – objawy, przyczyny i leczenie

Choroba refluksowa przełyku to schorzenie, które dotyka coraz większej liczby osób w Europie, a jego objawy, takie jak zgaga czy uczucie cofania się treści żołądkowej, potrafią znacznie obniżyć jakość życia. Szacuje się, że aż 20% populacji zmaga się z tymi dolegliwościami przynajmniej raz w tygodniu. Nieleczona choroba refluksowa może prowadzić do poważnych powikłań, w tym do stanu przedrakowego, jakim jest przełyk Barretta. Warto zatem zrozumieć, jakie są przyczyny i objawy tego schorzenia oraz jakie metody diagnostyczne i terapeutyczne mogą pomóc w jego leczeniu. Odpowiednia dieta i zmiana stylu życia odgrywają kluczową rolę w walce z refluksem, a ich wprowadzenie może przynieść ulgę i poprawić codzienne funkcjonowanie.

Choroba refluksowa przełyku – definicja, przyczyny i objawy

Choroba refluksowa, często określana jako GERD, polega na cofaniu się kwaśnej treści żołądka z powrotem do przełyku. To właśnie ten drażniący płyn wywołuje dokuczliwe objawy, a z czasem może prowadzić do poważniejszych powikłań.

Charakterystyczne symptomy to:

• zgaga – czyli pieczenie za mostkiem,
• uczucie cofania się jedzenia czy płynów do gardła (tzw. regurgitacje),
• kwaśne odbijanie.

Jak często występuje refluks? To dość powszechne schorzenie. Szacuje się, że w Europie dotyka od 8,8% do nawet 25,9% ludności. Co więcej, u około 20% osób jego objawy pojawiają się przynajmniej raz lub dwa razy w tygodniu. Dolegliwość ta jest szczególnie częsta w krajach rozwiniętych, gdzie cierpi na nią 5-10% mieszkańców.

Skąd bierze się refluks? Powodów jest wiele. Głównym winowajcą jest zazwyczaj nieprawidłowo działający zwieracz dolnej części przełyku – mięsień, który powinien szczelnie zamykać przejście do żołądka. Gdy jest osłabiony lub rozluźniony, kwas łatwo się cofa. Dodatkowo, znaczenie mają zaburzenia w opróżnianiu żołądka; jeśli trawienie przebiega zbyt wolno, sprzyja to cofaniu się treści.

Są też czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia refluksu lub nasilają jego symptomy. Należą do nich:

• otyłość,
• ciąża,
• przepuklina rozworu przełykowego – stan, w którym część żołądka przesuwa się w górę, do klatki piersiowej,
• sama nadwrażliwość przełyku na kwas, nawet przy niewielkim cofaniu się treści.

Objawy alarmowe – kiedy zgłosić się do lekarza?

Choroba refluksowa może wysyłać poważne sygnały ostrzegawcze, które wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Szczególnie niepokojące objawy, których nie wolno lekceważyć, to:

• trudności z połykaniem oraz ból odczuwany podczas jedzenia,
• nagła, niezamierzona utrata masy ciała,
• nocny ból brzucha,
• intensywne wymioty,
• krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego (np. z przełyku).

Ignorowanie tych symptomów i brak odpowiedniego leczenia refluksu może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak na przykład rozwój przełyku Barretta.

Jak wygląda diagnostyka i leczenie choroby refluksowej?

Rozpoznanie choroby refluksowej opiera się na kilku kluczowych metodach.

Podstawą jest endoskopia, pozwalająca lekarzowi na dokładną ocenę stanu przełyku od wewnątrz.

Uzupełniająco wykonuje się specjalistyczne monitorowanie, które przez pewien czas mierzy stężenie kwasu w przełyku, co znacząco pomaga potwierdzić diagnozę.

Terapia refluksu opiera się na dwóch kluczowych filarach.

Pierwszy stanowi modyfikacja codziennych nawyków – obejmuje to przede wszystkim:

• odpowiednią dietę,
• unikanie używek,
• dbałość o prawidłową masę ciała.

Drugim, równie ważnym elementem, jest leczenie farmakologiczne.

Podstawę tej terapii stanowią inhibitory pompy protonowej – leki, które bardzo skutecznie hamują wydzielanie kwasu w żołądku.

Przy długoterminowej terapii inhibitorami pompy protonowej zazwyczaj dąży się do stosowania najniższej skutecznej dawki leku.

W przypadku łagodniejszych objawów, pomocne bywają leki zobojętniające kwas lub preparaty osłaniające błonę śluzową przełyku.

Natomiast gdy choroba jest bardzo nasilona lub leczenie farmakologiczne okazuje się nieskuteczne, konieczne może być rozważenie leczenia chirurgicznego.

Jakie są metody leczenia – farmakoterapia i zmiana stylu życia?

Skuteczne leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego opiera się na dwóch głównych filarach: farmakoterapii oraz zmianie codziennych nawyków. W ramach farmakoterapii stosuje się różnorodne preparaty, w tym między innymi środki neutralizujące nadmiar kwasu w żołądku oraz inhibitory pompy protonowej.

Jednak leki to tylko część rozwiązania. Równie istotna, a często wręcz kluczowa dla trwałej poprawy, jest gruntowna modyfikacja dotychczasowego stylu życia. Obejmuje ona przede wszystkim wprowadzenie zasad zdrowego żywienia i dbałość o ogólnie zdrowsze codzienne przyzwyczajenia.

Co jeść, a czego unikać w diecie przy chorobie refluksowej?

W diecie przy refluksie to, co ląduje na naszym talerzu, ma ogromne znaczenie.

Kluczem jest unikanie pokarmów, które mogą podrażniać przełyk i nasilać zgagę. Szczególnie uważajmy na:

• tłuste i smażone dania,
• napoje gazowane,
• kawę,
• czekoladę,
• cytrusy,
• ostre przyprawy,
• niektóre warzywa, jak choćby cebula.

Na szczęście lista dozwolonych produktów jest długa. Dobrym wyborem będą:

• chude gatunki mięs,
• chude gatunki ryb,
• kasze i ryż,
• delikatne warzywa (jak gotowana marchew czy kalafior).

Równie ważna jak wybór produktów jest zmiana nawyków żywieniowych.

Jedzenie mniejszych, ale częstszych posiłków o stałych porach może znacząco zmniejszyć nieprzyjemne objawy refluksu i poprawić komfort życia.

Jakie są powikłania i szczególne przypadki choroby refluksowej?

Nieleczona choroba refluksowa może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Wśród nich wymienia się między innymi:

• zwężenie przełyku,
• bolesne nadżerki czy wrzody,
• szczególnie groźne powikłanie – przełyk Barretta.

Przełyk Barretta to stan przedrakowy, który dotyczy około 10% chorych. Niestety, to właśnie on zwiększa ryzyko przekształcenia się w raka przełyku, choć roczne prawdopodobieństwo takiej zmiany wynosi około pół procenta (0.5%).

Jak wygląda refluks u dzieci i kobiet w ciąży?

Dolegliwość znana jako refluks żołądkowo-przełykowy jest bardzo powszechna i choć często kojarzona z dorosłymi, może dotykać różne grupy osób.

Szczególnie narażone są:

• dzieci,
• kobiety w ciąży,
• osoby z cukrzycą.

U przyszłych mam objawy refluksu bywają nierzadko bardziej nasilone. Wynika to głównie ze zmian hormonalnych zachodzących w organizmie oraz zwiększonego ucisku w jamie brzusznej, co wyjątkowo sprzyja jego pojawieniu się w tym szczególnym okresie.

Ryzyko to nie omija jednak innych grup; zwiększone jest także u osób z cukrzycą, schorzenie to bowiem może ułatwiać rozwój refluksu.