Wścieklizna: objawy, leczenie i profilaktyka wirusowej choroby

Wścieklizna to jedna z najbardziej niebezpiecznych chorób zakaźnych, która od wieków budzi strach i niepokój zarówno wśród ludzi, jak i zwierząt. Wywoływana przez wirusa Rabies, atakuje układ nerwowy i prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych, a w wielu przypadkach kończy się śmiercią. Pomimo postępów w medycynie, każdego roku na całym świecie umiera około 60 tysięcy osób z powodu wścieklizny, w szczególności w krajach rozwijających się. Zrozumienie tego wirusa, jego epidemiologii oraz sposobów przenoszenia jest kluczowe dla skutecznej walki z tym groźnym zagrożeniem. Warto zatem przyjrzeć się objawom, profilaktyce oraz możliwościom leczenia, aby podnieść świadomość na temat tej śmiertelnej choroby.

Wścieklizna – wirusowa choroba zakaźna

Wścieklizna to niezwykle groźna, śmiertelna choroba. Wywołuje ją wirus, nazywany RABV, który atakuje centralny układ nerwowy ssaków. Dotyka ona wszystkie gatunki tych zwierząt, co ważne, w tym także ludzi. Jest to schorzenie odzwierzęce, co oznacza, że przenosi się na człowieka głównie ze zwierząt.

Epidemiologia wścieklizny w Polsce i na świecie

Wścieklizna przybiera różne oblicza w zależności od regionu świata.

• w Polsce za przenoszenie tego śmiertelnego wirusa odpowiada głównie lis rudy, a sama choroba najczęściej dotyka zwierzęta – zarówno te dzikie, jak i domowe,
• skala problemu jest globalna: według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na świecie umiera z jej powodu około 60 tysięcy osób rocznie, przy czym zdecydowana większość tych zgonów ma miejsce w Azji i Afryce,
• warto jednak zauważyć, jak bardzo zróżnicowane są statystyki w poszczególnych krajach. Podczas gdy w Stanach Zjednoczonych notuje się średnio zaledwie 2 do 4 przypadków śmiertelnych rocznie, w Indiach ten sam patogen zabija jedną osobę co około 30 minut, co pokazuje ogromną dysproporcję w globalnym zwalczaniu tej choroby.

Jak przenosi się wścieklizna?

Główną drogą zakażenia wścieklizną jest ugryzienie przez chore zwierzę, bowiem wirus znajduje się w jego ślinie i w ten sposób dostaje się do organizmu przez ranę.

Może jednak przedostać się do ciała także poprzez kontakt śliny ze zranioną skórą lub błoną śluzową, na przykład w oku czy ustach. Znacznie rzadziej do infekcji dochodzi drogą wziewną lub w wyniku przeszczepu narządów.

Chorobę roznoszą przede wszystkim dzikie drapieżniki, ale pamiętajmy, że wściekliznę mogą przenosić również zwierzęta domowe.

Najczęściej spotykane zwierzęta przenoszące wściekliznę to:

• lisy rude,
• szopy pracze,
• nietoperze,
• zwierzęta domowe.

Gdy wirus dostanie się do organizmu, atakuje komórki nerwowe, stopniowo niszcząc cały układ nerwowy.

Jak chronić się przed tym niebezpieczeństwem? Przede wszystkim unikajmy bezpośredniego kontaktu z dzikimi zwierzętami. Kluczowym elementem profilaktyki są też regularne szczepienia naszych pupili – psów i kotów. To najskuteczniejszy sposób, by zapobiec rozprzestrzenianiu się tej groźnej choroby.

Jak rozpoznać objawy wścieklizny?

Pierwsze sygnały wścieklizny u człowieka mogą być mylące i różnić się od osoby do osoby. Na początku można odczuwać drażliwość, ból głowy czy brak apetytu. Często pojawiają się też nietypowe doznania w miejscu ugryzienia – mrowienie, kłucie lub pieczenie.

W miarę postępu choroby rozwijają się znacznie groźniejsze objawy neurologiczne. Należą do nich:

• silny lęk przed wodą (wodowstręt),
• wzmożona agresywność,
• halucynacje,
• zapalenie mózgu,
• torsje,
• nadpobudliwość,
• problemy ze snem,
• napady drgawek,
• duszności.

W zaawansowanym stadium niekiedy pojawia się również porażenie kończyn – nóg lub rąk.

Pierwsze widoczne sygnały choroby zazwyczaj pojawiają się najwcześniej po dziesięciu dniach od momentu kontaktu z wirusem. Niestety, wścieklizna jest chorobą niemal zawsze śmiertelną.

Co musisz wiedzieć o leczeniu wścieklizny?

Kiedy wścieklizna jest już zaawansowana i wirus spowoduje zapalenie mózgu, prowadząc do śmierci, niestety nie ma na nią znanego lekarstwa.

Właśnie dlatego kluczowa jest błyskawiczna reakcja po potencjalnym kontakcie z wirusem, na przykład po ugryzieniu przez zwierzę. Postępowanie po ekspozycji obejmuje:

• natychmiastowe, dokładne przemycie rany wodą z mydłem,
• bez zwłoki skontaktowanie się z lekarzem,
• ocena ryzyka przez lekarza i wdrożenie działań profilaktycznych, takich jak cykl szczepień lub podanie specjalnej immunoglobuliny.

Całe to postępowanie ma na celu powstrzymanie choroby, zanim pojawią się jej objawy. Leczenie po ich wystąpieniu jest bowiem absolutnie niemożliwe.

Jakie kroki podjąć w profilaktyce wścieklizny?

Aby skutecznie chronić się przed wścieklizną, kluczowe jest podjęcie kilku działań profilaktycznych.

Fundamentem profilaktyki wścieklizny są szczepienia zwierząt domowych. Obowiązek dotyczy psów – muszą być zaszczepione po ukończeniu 3. miesiąca życia, a dawkę przypominającą podaje się corocznie. Zaleca się również szczepienie kotów, a także zwierząt gospodarskich, zwłaszcza tych mających kontakt z dziką fauną. W ramach szerszej strategii realizowane są także akcje szczepienia wolno żyjących lisów.

Niezwykle istotne jest też unikanie bezpośredniego kontaktu zarówno z dzikimi, jak i bezpańskimi zwierzętami – nigdy nie wiadomo, czy nie są nosicielami wirusa.

W przypadku potencjalnego kontaktu z wirusem, na przykład po ugryzieniu, niezbędne jest natychmiastowe działanie i wdrożenie profilaktyki poekspozycyjnej. Pierwszym krokiem jest dokładne oczyszczenie rany, a następnie pilna konsultacja lekarska.